چهار استدلال امام خمینی (ره) بر ولایت فقیه

حضرت امام خمینی(ره) برای لزوم تشکیل حکومت اسلامی، چهار استدلال بیان کرده‌اند؛ سه استدلال در کتاب البیع و یک استدلال در کتاب حکومت اسلامی (یا همان کتاب ولایت فقیه).

سه استدلال کتاب البیع از نوع «استدلال عقلی مستقل» ، «استدلال عقلی غیرمستقل» و «استدلال شرعی محض» هستند و استدلال کتاب حکومت اسلامی (یا همان ولایت فقیه) از نوع استدلال غایی یا «استدلالی با نظر به هدف اسلام» است.

نکته قابل توجه اینکه هر کدام از این چهار استدلال، یک نوع حکومت مخصوص را اثبات می‌کند .

اصل مشارکت مردم در حکومت امام علی (ع)

اهمیت جایگاه و مشارکت مردم در حکومت ها امروزه سخت مورد توجه قرار دارد. به طوری که همواره موجب گفتمان های متعدد و گاه متضاد در عرصه مباحث اجتماعی شده است و قرائت های گوناگونی از آن ارایه گردیده است.
واژه هایی چون مردم سالاری دموکراسی حقوق بشر و... معمولا با هدف چگونگی روش و شیوه حکومت داری و تدبیر منزل طرح و بحث می شوند. اما حقیقتا گاه بدون رعایت ملاک ها و میزان ها و تنها بر مبنای ذوق و سلیقه و خوشایندی گروه ها و شخصیت ها بسط و گسترش می یابد. صرف نظر از اینکه این مباحث تاکنون چه پیامدها و آثاری را برای بشریت به همراه داشته در این نوشته برآنیم تا جایگاه مردم را در حکومت علوی بیان کنیم.
با نگاهی کوتاه به شیوه حکومت داری پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) و مولای متقیان علی (علیه السلام) درمی یابیم که اسلام دینی است مردم سالار و مبتنی بر فطرت پاک انسانی با استبداد ناسازگاری دارد و انسان را به عنوان خلیفه الله در زمین حاکم بر مقدرات و سرنوشت خویش می داند و براساس آیه «ان الله لایغیر ما بقوم حتی یغیروا مابانفسهم» (1) حق دخالت در سرنوشت انسان را برای او محفوظ می دارد. 

تحقق حکومت دینی در پرتو ولایت فقیه

در اندیشه سیاسی اسلام، مسئله ولایت فقیه، همواره یکی از نقاط برجسته و قابل بحث بوده است. در این باره هر از چند گاهی پرسشها و شبهاتی مطرح شده و می‌شود که لازم است به بازخوانی این شبهات و پاسخ بدانها پرداخته شود. در مقالات قبل به برخی از این شبهات و پاسخ آنها اشاره نمودیم. در این نوشتار نیز به یکی دیگر از این شبهات که در خصوص مسئله‌ ولایت فقیه مطرح شده، پاسخ می‌گوییم.

مبانی و مبادی کلامی ولایت فقیه از دیدگاه امام خمینی(ره)

در دو دهه اخیر, رهبری دینی, بویژه ولایت فقیه, مسأله ای بحث انگیز و پر گفت وگو بوده است. کسانی, در انگاره ها بایستگیها و زیرساختهای نظری و فکریِ آن, تردید روا داشته اند و قراءت و تفسیری از اسلام که چنین نظریه ای از آن زاده شود, ناباورانه نگریسته اند و کسانی دیگر, آن را پذیرفته اند و با ارزیابی ذهنی و برداشتهای دینی خود سازگار می دانند, ولی بر پاره ای زوایای این نظریه, درنگ ورزیده اند.

شاید انگیزه مهم در بحث انگیزی این موضوع, پاره ای کنشها و واکنشهای جدال آمیز سیاسی ـ اجتماعی و در آمیختن با موضع گیریهای گروهی باشد. برخی آرا و سخنان در این باره, پیش وبیش از آن که رسانه رأی و نظری علمی ـ پژوهشی باشد, به ناروا, تابعی از نظرگاه سیاسی و تأکید و عطفی بر کارکردهای اجتماعی افراد و گروهها درآمده است.

این در آمیختگی, سبب شده است تا کم تر با سخنان و اندیشه هایی ناب و شفاف رو به رو شویم. در بیان و دفاعِ برخی کسان, این حقیقت: (حبّک للشّئ یُعمی ویصمّ)1, به روشنی دیده می شود. از سوی دیگر نیز, به حتم بسیاری از نگرشهای ناباورانه و خرده گیریها از سر خشم و کینها و یا بازتاب بی مهریهایِ انتقام جویانه در عرصه سیاسی و مدیریتی جامعه می باشند.

ولایت فقیه از دیدگاه قران

گاهی گمان میشود تنها مدرک اسلامی بودن یک مسأله، این است که: در قرآن کریم مطرح شود و چگونگی طرح آن کاملاً شفاف، روشن و بی نیاز از ژرفنگری و تأملات اجتهادی باشد. در حالی که:

یکم. عقل و سنت نیز هر یک منبع و مدرک معتبری در اسلام است و آموزههای اسلامی را میتوان و بلکه باید از مجموع هر سه منبع (قرآن، سنت و عقل) شناخت.

دوم. طرح مسائل در قرآن، گونه های مختلفی دارد و در بسیاری از موارد استنباط یک مسأله از قرآن مجید، بدون آشنایی با متدلوژی فهم دین و فرایند استنباط امکانپذیر نیست. در عین حال یکی از ساده ترین روشها برای اثبات ولایت فقیه از طریق قرآن، مراجعه به شرایط حاکم در قرآن است که پس از معصومین تنها بر ولی فقیه صدق میکند.-